क्यूआरकोडमा स्वास्थ्य मन्त्रालयको चरम लापरवाही

गगन अर्याल-

काठमाडौं, असोज ९ गते । स्थानीय तह र स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयको लापरवाहीका कारण विदेश जाने नेपालीले अनावश्यक सास्ती भोगिरहेका छन् ।

कोभिड–१९ विरूद्धको खोप लगाएका व्यक्तिले त्यसको प्रमाणीकरणका लागि अनलाइनमार्फत आवेदन दिने व्यवस्था छ । विदेश जाने नेपालीहरूले सोही प्रक्रियाअनुसार खोप लिएको प्रमाण लिनुपर्छ ।

अनलाइन आवेदन गरेपछि स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले खोप लगाएको प्रमाणित गरी डिजिटलरूपमा प्रमाणीकरण पत्र क्यूआरकोड उपलब्ध गराउने गरेको छ । सोही क्यूआरकोडमा लापर्वाही गरेको कारण विदेश जाने यात्रुले समस्या भोग्नु परेको हो ।

यात्रुले स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयबाट खोप प्रमाणीकरण गरेर लिएको क्यूआरकोड त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा स्क्यान गर्दा भेरिफाइड नदेखिने समस्या भएपछि यात्रु फिर्ता हुन बाध्य भएका छन् । शनिबार अमेरिका जानको लागि त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा पुगेकी भक्तपुरकी भगवती ९नाम परिर्वन०ले त्यस्तै समस्या भोग्नु पर्‍यो। उनी विमानस्थलको प्रस्थान गेटबाटै फर्किनुपर्‍यो।

श्रीमान र छोरासहित अमेरिका हिडेका उनीहरू तीनै जनाको खोप प्रमाणीकरण गर्ने क्यूआरकोड ‘अनभेरिफाइड’ भएपछि विमानस्थलले उनीहरुलाई फर्काइदिएको थियो । भगवतीले भने स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले भनेअनुसारकै प्रक्रियामा कोभिड–१९ विरूद्धको खोप लगाएको प्रमाणीकरण गरेर विमानस्थल गएकी थिइन् ।

भगवतीकाअनुसार उनले अनलाइनमार्फत आवेदन गरेर १ महिना लगाएर कोभिड–१९ विरूद्धको खोप लगाएको प्रमाणीकरण गरी क्यूआरकोड पाएकी थिइन् । मन्त्रालयले दिएको सोही कोड लिएर विमानस्थल जाँदा उनी घर फर्किनुपरेको हो ।

‘हामीले सबै प्रक्रिया पुरा गरेर फर्म भरेका थियौं । त्यसै आधारमा खोप प्रमाणित भएको पत्र पनि आयो तर हिजो घरबाट विदा भएर एयरपाेर्ट पुग्यौं । तर, एयरपोर्टबाट फर्किनु पर्‍याे । यसको जिम्मा कसले लिने ?’ उनले लोकान्तरसँग भनिन्, ‘न मन्त्रालयलाई थाहा छ, न वडा कार्यालयले यसको जिम्मेवारी लिन्छ । अब हामी कहाँ जाने ?’

उनको जस्तै समस्याले एयरपोर्टबाट धेरै जना रुँदै फर्किएको आफूले देखेको भगवतीले बताइन् । तर, स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयका प्रवक्ता सञ्जयकुमार ठाकुर भने आफुलाई त्यस विषयमा कुनै जानकारी नभएको बताउँछन् । जिम्मेवारीबाट पन्छिन खोज्दै ठाकुरले भने, ‘यसबारेमा मलाई जानकारी छैन् । कुनै गुनासो पनि आएको छैन ।’

तर,  स्वास्थ्य मन्त्रालयको परिवार कल्याण महाशाखाका प्रमुख राजेन्द्र साहले भने क्यूआरकोड जेनेरेट गर्ने सफ्टवेयर ह्याक भएका कारण ३ दिनदेखि क्यूआरकोडमा समस्या आएको बताए । उनी मन्त्रालयमा क्यूआरकोड फोकल पर्सनको जिम्मेवारीमा छन् ।

‘खोप प्रमाणीकरण पछि जारी हुने क्यूआरकोडमा ३ दिनदेखि समस्या आएको छ । हामीले त्यसबारे अनुसन्धान गरिरहेका छौं,’ साहले लोकान्तरसँग भने । उनकाअनुसार, पछिल्लो ३ दिनमा ४ सय जना व्यक्तिले क्यूआरकोडमा समस्या आएको भन्दै मन्त्रालयमा गुनासो गरेका छन् ।

मन्त्रालयले चलाउँदै आएको सफ्टवेयरमा अनाधिकृत व्यक्तिले पहुँच सिर्जना गरी मन्त्रालयले भेरिफिकेशनको लागि दिएको कोड ह्याक गरेर भेरिफाइड भएको पत्रलाई पनि अनभेरिफाइड गर्ने गरेको पत्ता लागेको साहले बताए । ह्याकरले एक व्यक्तिलाई अनभेरिफाइड गरेर आफूले चाहेको व्यक्तिलाई भेरिफाइड गर्ने गरेको अनुसन्धानको क्रममा पत्ता लागेको साहले बताए ।

‘सफ्टवेयरमा साइबर हमला भएको भन्नुपर्छ । फर्म भरेर कोड लिएर त्यसलाई परिवर्तन गरेर अर्कैलाई भेरिफाइड गरिदिएको पाइएको छ । त्यसका बारेमा हामीले अनुसन्धान गरिरहेका छौं,’ फोकल पर्सन साहले लोकान्तरसँग भने, ‘अनुसन्धानको लागि हामीले प्रहरीसँग पनि सहयोग मागेका छौं । विमानस्थलमा रहेको प्रहरीलाई कडाई गर्न भनेका छौं ।’

केही दिन अगाडि क्यूआरकोड सम्बन्धि वेवसाइट अपडेट गर्दा केही डेटाहरूमा समस्या आएको हुनसक्ने दावी पनि साहको छ । ‘हामीले केही दिन अघि सफ्ट्वयर रिबुट गरेका थियौं त्यसले  गर्दा पनि केही समस्या देखिएको हुनसक्छ,’ साहले लोकान्तरसँग भने ।

साहले समस्या सिर्जना हुनुको दोष स्थानीय तहलाई लगाउन पनि भ्याए । ‘पछिल्लो समयमा स्थानीय तहका वडाबाटै खोप लगाएको÷नलगाएको प्रमाणीकरण गर्नलाई मन्त्रालयको सरभरसँग जोडिएको छ । त्यहाँका कर्मचारीले भेरिफाइड भएको खोप कार्डलाई अनभेरिफाइड गरिदिएको खण्डमा पनि समस्या आउँछ’, साहले तर्क गरे । – लोकान्तर