• Login
No Result
View All Result
Dainik Sanjal
Advertisement
  • होमपेज
  • राजनीति
  • राष्ट्रिय
  • खेलकुद
  • स्वास्थ्य
  • शिक्षा
  • मनोरंजन
  • हिन्दी समाचार
  • अन्य
    • समाज
    • मुख्य समाचार
    • यातायात
English
चुनाव २०७९
  • होमपेज
  • राजनीति
  • राष्ट्रिय
  • खेलकुद
  • स्वास्थ्य
  • शिक्षा
  • मनोरंजन
  • हिन्दी समाचार
  • अन्य
    • समाज
    • मुख्य समाचार
    • यातायात
No Result
View All Result
No Result
View All Result
Dainik Sanjal
  • होमपेज
  • राजनीति
  • राष्ट्रिय
  • खेलकुद
  • स्वास्थ्य
  • शिक्षा
  • मनोरंजन
  • हिन्दी समाचार
  • अन्य

राजा वीरेन्द्रले चाहेको र माधवभक्तले परिकल्पना गरेको ‘व्युटीफुल सिटी’ वीरेन्द्रनगर कस्तो थियो ?

अहिले वीरेन्द्रनगरको सौन्दर्य हराएको पाइयो, नेपालगन्ज, बुटवल जस्तो देखिने भयो : माधवभक्त माथेमा


राजा वीरेन्द्रले चाहेको र माधवभक्तले परिकल्पना गरेको ‘व्युटीफुल सिटी’ वीरेन्द्रनगर कस्तो थियो ?

सुर्खेत उपत्यका अर्थात् हालको प्रदेश राजधानी वीरेन्द्रनगर ०२९ सालभन्दा पहिला ‘चौहानचौर’ भनेर चिनिन्थ्यो । ०२९ सालमा तत्कालीन राजा वीरेन्द्र सुर्खेत ‘सवारी’ भएपछि राजालाई ‘चौहानचौर’ निकै मन प¥यो । त्यसपछि वीरेन्द्रनगर नाम राखियो भने ०३३ सालमा नगरपालिका बनाइएको थियो । कचौरा आकारको यो उपत्यकामा ०२३ सालदेखि बसोबासको प्रारम्भ भएको पाइन्छ । त्यसभन्दा पहिले  नगरपालिकाको मैदानी भाग (उपत्यका  क्षेत्रमा) औलो लाग्ने हुँदा जिल्ला सदरमुकाम साबिक गढी गाविसमा रहेको थियो । उपत्यकामा फाट्टफुट्ट थारु र राजी समुदायको बसोबास रहेको थियो । औलो उन्मुलन भए पश्चात् उपत्यकामा बसोबास गर्न थालियो र सबै सरकारी कार्यालयहरूलाई स्थानान्तरण गरी सदरमुकाम तोकिएको थियो ।

औलो उन्मुलन पश्चात् सुर्खेत जिल्लाका विकट पहाडी क्षेत्र लगायत दैलेख जिल्ला र कर्णाली अञ्चलका विभिन्न जिल्लाबाट बसाई सरेर आउनेहरू बढेको जानकारहरू बताउँछन् । ०२४ सालतिर अमेरिकाबाट आएका स्वयंसेवकहरूले उपत्यकामा बाटोको रेखाङ्कन गरेका थिए । ०२२ सालमै विमानस्थल स्थापना भई नियमित उडान र ०३८ मा रत्न राजमार्ग सडक निर्माण कार्य सम्पन्न भएको थियो । पछि साबिक कर्णाली अञ्चलमा उपभोग हुने सम्पूर्ण सामग्री वीरेन्द्रनगरबाट जान थाले भने वीरेन्द्रनगर पश्चिम नेपाल कै प्रमुख व्यापारिक एवं शैक्षिक पर्यटकीय केन्द्र समेत बन्यो । 

वीरेन्द्रनगर नगरपालिका नगरप्रमुख मोहनमाया ढकाल ०३३ सालमा आएर वीरेन्द्रनगरलाई ‘वीरेन्द्रनगर नगरपालिका’ बनाइएको बताउँछिन् । यद्यपि नगरको रूपमा विकास बिस्तारै भएको अलि पछि हो । उपत्यका भित्र पर्ने कटकुवा, गोठीकाडा र जर्बुटा गाउँ पञ्चायत भित्र पर्ने केही भागलाई मिलाएर वीरेन्द्रनगर नगरपञ्चायतका रूपमा स्थापित गरियो थियो । स्वर्गीय राजा वीरेन्द्रबाट देशको सन्तुलित कासको निम्ति चार विकास क्षेत्रमा विभाजन गर्दा वीरेन्द्रनगर सुदूर पश्चिमाञ्चल विकास क्षेत्रको सदरमुकाम घोषणा गरिएको थियो भने पछि मध्य पश्चिमाञ्चल विकास क्षेत्रको सदरमुकामका रूपमा रह्यो । वीरेन्द्रनगरको भौतिक विकास योजना राजा वीरेन्द्रकै निर्देशनमा एक उच्चस्तरीय प्राविधिक टोलीद्वारा तयार गरी १६ माघ ०२९ मा ‘वीरेन्द्रनगरको सहरी गुरुयोजना’ स्वीकृत गरी कार्यान्वयनमा आएको बुझिन्छ । कतिपयले राजा वीरेन्द्रको चाहना वीरेन्द्रनगरलाई ‘पेरिस जस्तो सुन्दर सहरको’ रूपमा विकास गर्ने थियो भन्ने गरेका छन् । राजा वीरेन्द्रले ०२९ सालमा अध्यादेशमार्फत नगर विकासको अवधारणा अघि बढाए पनि वीरेन्द्रनगरको सहरी गुरुयोजना बनाउने व्यक्ति थिए, योजनाविद् माधवभक्त माथेमा । उनी भने कुनै देशको सहरसँग तुलना नगरिएको र वीरेन्द्रनगरको धरातलमा टेकेर ‘गुरुयोजना’ बनाइएको बताउँछन् । अहिले पनि उनले नै बनाएको गुरुयोजनामा रहेर वीरेन्द्रनगरको विकास र परिवर्तनका रेखाहरू कोरिँदै छन् ।  यद्यपि माथेका त्यतिबेला ‘सुन्दर सहर’ बनाउने योजनामा भने केही फरकपना आएको बताए । माथेमा तीन दशकपछि वीरेन्द्रनगर आएका छन् । उनी वीरेन्द्रनगर आएको बेला ‘त्यो बेलाको वीरेन्द्रनगर’ को विषयमा रातोपाटीले उनीसँग कुराकानी गरेको छ । 

bhaktamathema

तपाईं सुर्खेत कहिले आउनुभयो ? त्यो बेला वीरेन्द्रनगर कस्तो थियो ?

—धेरै पछि आउँदा म कहाँ आएको छु भन्ने लागिरहेको छ । अहिले वीरेन्द्रनगर एक सहरका रूपमा विकास भएको छ । म सुर्खेत आउने योजना एक्कासि बनेको थियो । भर्खर अमेरिकाबाट ‘अर्बन प्लानिङमा मास्टर्स’ सकेर काठमाडौँ आएको थिएँ कोठामा नपस्दै प्रमुख इञ्जिनियरले सुर्खेत जानुपर्‍यो भनेर चिठी थमाएपछि यो सुर्खेत भन्ने ठाउँ कहाँ रहेछ भन्ने अन्योल भयो । म २८ वर्षको थिए, हुन्छ मैले जान्छु भनेँ । त्यतिबेला धेरै मान्छेलाई वीरेन्द्रनगर कहाँ छ ? भन्ने थाह थिएन, मैले २ महिनासम्म खोज्दै हिँडे । अन्तिममा राष्ट्रिय योजना आयोगमा तत्कालीन हर्क गुरुङलाई सोध्दा, वीरेन्द्रनगर पश्चिममा छ भन्नुभयो । त्यसपछि संयुक्त राष्ट्रसङ्घ विकास परियोजनाको जहाजमा १५ हजारमा चाटर्ड गरेर हाम्रो टोली यहाँ आएको थियो । पछि ०२९ साल पुसमा यही बस्ने भनेर आएका थियौँ । हामीले त्यो बेला तीन चरणमा विकास गर्ने गरी योजना बनाएको थियौँ । पूर्वको ईत्राम खोलादेखि पश्चिम खोर्के खोलाको बीचको भागलाई सरकारी लगानीमा सहरी विकास गर्ने, त्यसभन्दा उता भैरवस्थानदेखि ढोडेखालीसम्मको भागलाई स्थानीयको लगानीबाट विकास गर्ने र रत्न राजमार्ग भन्दा तल्लो भागलाई सरकारी स्वामित्वमा कृषि क्षेत्रका रूपमा विकास गर्ने योजना बनेको थियो ।  त्यो बेला पनि वीरेन्द्रनगर खडेरी खालको थियो ।

गुरुयोजना चाहिँ कसरी बनाउनुभयो ? 

— हामीले खार्के लाइनदेखि रत्न राजमार्गलाई जोड्ने गरी मात्रै सुरुवाती गुरुयोजना बनाएका थियौँ । हामीले सरकार (राजा)लाई चढाउँदा खेरी त्यो बुझाएका थियौँ । पछि क्याबिनेटबाट निर्णय भएपनि सबै भ्यालीलाई नै बनाउने कुरा भयो । आधा भूभागलाई  हामीले ‘एग्रिकल्चर’ एरिया भनेर राखेका थियौँ । त्यो बेला नै १०० वर्ष पछिको परिकल्पना गर्नु उपयुक्त थिएन । हामीले २५ वर्षको अवधिलाई भनेर गुरुयोजना बनाएका थियौँ । प्रशासनिक केन्द्र बनाउनुपर्ने भएकाले हामीले अहिले समय चाहिँ लाएका थियौँ । त्यो बेला विभिन्न सरकारी मन्त्रालय र अर्ध–सरकारी विभागहरूको अफिसहरू विशेषगरि खाद्य, कृषि, इञ्जिनियरिङ लगायतका कार्यालयहरू राख्ने भनेर तयार गर्‍यौँ । भोलि गएर जनसङ्ख्या वृद्धि हुने उद्देश्यसहित हामीले योजना बनाएका थियौँ । गुरुयोजना बनाउने बेला नै वैकल्पिक गुरुयोजनाको परिकल्पना गरिएको थियो ।  अहिलेको विमानस्थल बाहेक देउती बज्यै क्षेत्रमा पूर्व–पश्चिम पर्नेगरि विमानस्थल विकल्पका रूपमा हेरेको भए पनि त्यहाँ विमानस्थल बनाउँदा मानिस विस्थापित हुने सम्भावना बढी भएपछि सफल हुन सकेन । उपत्यका ठुलो भएकाले नेपालगञ्जलाई यो क्षेत्रको हवाई हब बनाउने बारेमा पनि सोचिएको थियो । पहिलेको योजना सफल नहुँदा अबको समयमा संरचना विकास गरेर वीरेन्द्रनगर उपत्यकामा ठुला विमान चलाउने सम्भावना कम देख्छु ।

 तपाईंको नेतृत्वमा कति जना हुनुहुन्थ्यो, अनि जग्गा–जमिनको अवस्था के–कस्तो थियो ? 

— इत्रामतिर अलि बस्ती थियो । राजमार्गभन्दा तल्लो भाग त पुरै कृषि क्षेत्र थियो । सुरुमा एउटा ‘प्लानिङ’ टिम भन्ने थियो । त्यसपछि नगर विकास समितिको कार्यालय बन्यो । त्यहाँ पनि इञ्जिनियरहरु थिए भने मेरो टोलीमा पनि इञ्जिनियर, आर्किटेक्स लगायता सबै थिए । तर धेरैजसो साथीहरू यहाँ आउन सक्नुभएन । यहाँ आउनेमा म र विशेषगरि मेरो साथी प्रदीप भट्टराई थियौँ । त्यो समयमा विस्थापित परिवारलाई घडेरी व्यवस्थापन गरिदिने कुरा पनि योजनामा थियो। सीमित घडेरी केही परिवारलाई वितरण गरिएको थियो । त्यो बेला बिगाहको ६ हजार थियो । नगर गुरुयोजना बन्नुभन्दा पहिला एउटा घडेरीको ३ सय मूल्य थियो । पछि नगर गुरुयोजना बन्दाखेरि त्यसको ‘इम्प्याक्ट’ पर्‍यो र अहिले बजारक्षेत्र रहेको ठाउँमा घडेरीको ६० हजार थियो । म ०४३ सालसम्म यहाँ बसेको थिएँ ।

त्यो बाहेक अन्य अवस्था ? 

— हेर्नुस् त्यो बेला सवारी साधन, इँट्टा, बयलगाडा, सिमेन्ट केही पनि थिएन । सुर्खेतमा आउँदै गर्दा जताततै भोकमरी थियो । सुरुमा सरकारी लगानीमा सहरको विकास गर्ने योजना बनेको थियो ।

राजा वीरेन्द्रले तपाईंलाई के भन्नुभएको थियो, गुरुयोजना बनाउनुभन्दा पहिला ?

— उहाँ (वीरेन्द्र) सँग मेरो कहिल्यै भेट भएको थिएन । जब ०२९ माघ १६ गतेतिर हुनुपर्छ सायद जब वीरेन्द्रनगरको गुरुयोजना यस्तो बन्छ ? भनेर ‘प्रिजेन्टेशन’ गरेको थिएँ । राती २ बजेसम्म वीरेन्द्रनगरको बारेमा छलफल भएको थियो । आर्थिक, सामाजिक रोल के हो ? जनतालाई कसरी सहभागी गराउने भन्ने विषयमा छलफल भएको थियो । राजालाई मन परेर होला ओके गर्नुभयो । त्यसपछि नगर योजना सदर भयो र क्याबिनेटमा गएको थियो । त्यतिबेला नेपालको ग्रामीण क्षेत्र निकै पिछडिएको थियो । निकै ‘च्यालेञ्ज’ थियो ।

राजा वीरेन्द्रले ‘पेरिस’ जस्तो सुन्दर सहर बनाउन निर्देशन दिनुभएको थियो भन्ने पनि भनिन्छ नि ?

— त्यो थिएन । वीरेन्द्रनगरलाई यहाँको मौलिक सहरका रूपमा विकास गर्ने योजना बनेको थियो । म सुर्खेत आउँदा यहाँ ठुलो भोकमारी थियो, गरिबीको महसुस गरेँ । जसका कारण नेपाल बाहिरका सहरको परिकल्पना गरेर योजना बनाइन् ।

तर राजाले निकै मन पराएको र सुन्दर सहर बनाउन चाहनु भएको कुरा त सत्य हो नि ? 

— हो, त्यो बेला वीरेन्द्रनगर निकै रमणीय थियो ।

सुन्दर सहर बनाउनका लागि यहाँ रोपिएका रुखहरू, गुलमोहर लगायतका बिरुवाहरूको जोहो चाहिँ कसरी गर्नुभएको थियो ?

— यसमा निकै दुःख थियो । अहिलेका गुलमोहर फूलका बिरुवाहरू भारतको लखनउबाट १०० रुपैयाँमा किनेर ल्याएका थियौँ । ‘अर्वट ट्रि’ सहरमा लगाउने बिरुवा । रुख लगाउनको लागि निकै विचार गर्नुपरेको थियो । खासै सहयोग मिलेन, कल्किफूल, असारेफूल नेपालगन्जबाट ल्याएका थियौँ । रुखको विशेषता भनेको वातावरणलाई राम्रो बनाउन थियो ।

राजाले सुन्दर सहर बनाउने सपना जस्तै छ त अहिलेको वीरेन्द्रनगर ? 

— त्यतिबेलाको रमणीय स्थान अहिले गयो, सौन्दर्य हराएको पाइयो । अहिले नेपालगन्ज, बुटवल जस्तो देखिने भयो । वीरेन्द्रनगरलाई चिनाउने चिज भएन । राजाले चाहेको ‘व्युटीफूल सिटी’ बन्न अझै धेरै काम गर्नुपर्छ । यद्यपि नगरपालिकाको दोष चाहिँ होइन । तर अहिले बनिरहेका घरहरू कुन खालको बनाउने विचार गर्नुपर्थ्यो । केन्द्रबाट आउनुपर्ने ‘टेक्निकल इन्पुट’ पुगेन ।

अहिले भौतिक विकास चाहिँ भएको छ । तर नगर योजना सञ्चालन कसरी भएको छ ? भन्ने कुरा बुझ्न पाएको छैन ।

***

गुरुयोजना भन्दा बाहिर गएर काम गरेका छैनौँ : नगरप्रमुख ढकाल

माथेमाले वीरेन्द्रनगर गुरुयोजना बनाएको ठिक ५० वर्ष भयो । माथेमाले २५ वर्षका लागि गुरुयोजना बनाइए पनि अहिलेसम्म त्यसैको जगमा रहेर वीरेन्द्रनगरको विकास भइरहेको नगर विकास समितिका अध्यक्ष एवं नगरप्रमुख मोहनमाया ढकाल बताउँछिन् । ‘हामीले त्यही ‘प्लान’ ठिक छ भनेर स्वीकार गरिसकेका छौँ,’ ढकाल भन्छिन्,‘ यसलाई अझ व्यवस्थित गर्न हामी लागिरहेका छौँ ।’ तर त्यो बेलाको नगर विकास समितिको जग्गा भने अतिक्रमण भइरहेको छ । अहिले नगरपालिकासँग निकै कम मात्र जग्गा रहेको छ । नगरप्रमुख ढकालले नगर विकासको जग्गालाई संरक्षण गर्ने नीति बनाएर अघि बढिएको बताइन् ।

बढ्दो सहरीकरणसँगै वीरेन्द्रनगरको अवस्था अव्यवस्थित बनिरहेको सरोकारवालाहरूले बताउने गरेका छन् । प्रदेश राजधानी बनेपछि दिनप्रतिदिन यहाँको जग्गाको भाउ बढिरहेको छ भने सार्वजनिक शौचालय, टेम्पो पार्किङ, अव्यवस्थित सडकहरू अहिलेका लागि प्रमुख समस्या हुन् । साथै वीरेन्द्रनगरमा खानेपानीको प्रमुख समस्या रहेको छ ।

नगरप्रमुख ढकाल भने ‘प्लान’ अनुसार नै फरक तरिकाले अघि बढाउने योजना रहेको बताउँछिन् । उनले भनिन,‘हाम्रो पहिलो अभियान सरकारी जग्गाको संरक्षण हुनेछ, बजार क्षेत्रको पार्किङलाई व्यवस्थापन गर्न जोड दिएका छौँ । हिजो जुन उद्देश्यले गुरुयोजना बनाइएको थियो, त्यसअनुसार गर्छौ भनेर हामीले प्रतिबद्धता गरेका थियौँ, त्यसै गरिरहेका छौँ ।’ साथै ‘प्लानिङ’ एरियाका बाटोहरू खोल्ने कामहरू भइरहेको ढकालले बताइन् ।

ढकालका अनुसार वीरेन्द्रनगरलाई कसरी विकास र व्यवस्थित गर्ने भन्ने विषयमा ६ महिना अध्ययन अनुसन्धान भइरहेको छ । ‘पुरानो गुरुयोजनालाई कायम राख्नेगरि अहिले नगरपालिकाले भूउपयोग नीति बनाएको छ,’ ढकालले भनिन,‘अब नयाँ प्लटिङ गर्दा १० मिटरको बाटो बनाउनुपर्ने, खोला किनारमा कुनै पनि व्यक्तिगत संरचना बनाउन नमिल्ने व्यवस्था गरिएको छ ।’

गुरुयोजनाबारे ढकाल भन्छिन्,‘ तत्कालीन अवस्थामा राजाको प्रत्यक्ष शासनकालमा काठमाडौँदेखि निकै टाढा रहेको ठाउँलाई गुरुयोजना बनाएर जानुपर्छ भनेर जानु नै सकारात्मक पक्ष थियो । यद्यपि कतिपय कुराहरू अझै पनि अनुत्तरित छन् ।’

यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
दैनिक संजाल

दैनिक संजाल

Related Posts

नुषाको महेन्द्रनगर इलाका प्रहरीको हिरासत फोडेर भागेका थप एकजना पक्राउ

नुषाको महेन्द्रनगर इलाका प्रहरीको हिरासत फोडेर भागेका थप एकजना पक्राउ

रोजगारीका लागि साउदी पुगेका ९ नेपाली युवा दुई महिनादेखि अलपत्र

रोजगारीका लागि साउदी पुगेका ९ नेपाली युवा दुई महिनादेखि अलपत्र

सामान्य रुघाखोकी ‘एचथ्रीएनटु’ भाइरस हुनसक्ने, देखिन्छ कोरोनासँग मिल्दोजुल्दो लक्षण

सामान्य रुघाखोकी ‘एचथ्रीएनटु’ भाइरस हुनसक्ने, देखिन्छ कोरोनासँग मिल्दोजुल्दो लक्षण

Discussion about this post


© Dainik Sanjal

लोकप्रिय

लहान २ मा सडक सुधार पक्की नाला निर्माणको सिलान्यास

लहान २ मा सडक सुधार पक्की नाला निर्माणको सिलान्यास

जब यौनकर्मी वेश्यालयका केटासँग प्रेममा परिन्

जब यौनकर्मी वेश्यालयका केटासँग प्रेममा परिन्

नुषाको महेन्द्रनगर इलाका प्रहरीको हिरासत फोडेर भागेका थप एकजना पक्राउ

नुषाको महेन्द्रनगर इलाका प्रहरीको हिरासत फोडेर भागेका थप एकजना पक्राउ

जापान सरकारलाई भरतपुर भ्रमण वर्षको निम्तो

जापान सरकारलाई भरतपुर भ्रमण वर्षको निम्तो

इँटा भट्टाको पर्खाल भत्किँदा ६ मजदुर घाइते, एकको अवस्था गम्भीर

इँटा भट्टाको पर्खाल भत्किँदा ६ मजदुर घाइते, एकको अवस्था गम्भीर

नवनिर्वाचित राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलले त्यागे कांग्रेस

नवनिर्वाचित राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलले त्यागे कांग्रेस

दैनिक संजाल मिडिया प्रा. लि. द्धारा सञ्चालित दैनिक संजाल डटकम अनलाईन
https://www.dainiksanjal.com
जनकपुरधाम, मधेश प्रदेश, नेपाल
dainiksanja9@gmail.com

हाम्रो टिम

  • अध्यक्ष/प्रबन्ध निर्देशक : सैलेन्द्र क्रान्ति
  • सम्पादक : मिथलेश कुमार साह
  • प्रधान सम्पादक : महेश सिंह
  • कानूनी सल्लाहकार :
  • सम्वाददाता : विजय कुमार
  • सम्वाददाता : रविन्द्र कुमार

सम्पर्क

जनकपुरधाम, मधेश प्रदेश, नेपाल
dainiksanjal9@gmail.com
+९७७-९८११७६१२१८

सोसियल मिडिया

  • हाम्रो बारेमा
  • विज्ञापन
  • सम्पर्क

© 2023 - दैनिक संजाल || All Rights Reserved | Website by : MyGUdu.

No Result
View All Result
  • होमपेज
  • राजनीति
  • राष्ट्रिय
  • खेलकुद
  • स्वास्थ्य
  • शिक्षा
  • मनोरंजन
  • हिन्दी समाचार
  • अन्य
    • समाज
    • मुख्य समाचार
    • यातायात

© 2023 - दैनिक संजाल || All Rights Reserved | Website by : MyGUdu.

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In