मोबाइल फोनमा बज्ने ‘कलर रिङ ब्याक टोन’माथि प्रश्न, टेलिकम कम्पनी र दूरसञ्चार प्राधिकरण के भन्छन्

एक लेखिका रामेश्वरी पन्तले फेसबुकमा “हिन्दूहरूलाई पनि झर्को लाग्ने अरूलाई कस्तो लाग्दो हो” भन्दै प्रश्न गरेकी छन्। उनको भनाइ छ, “धर्मनिरपेक्ष राज्यमा नेपाल टेलिकमले किन पटकपटक अनेक धर्म र चाडका झर्को लाग्दा रिङ टोन बनाउँछ? …….. कि कसैलाई लाभ पुग्ने गर्छ यसले?”

पत्रकार एवं जना नागरिक अगुवा कनकमणि दीक्षितले पनि सामाजिक सञ्जाल ‘एक्स’मा नेपाल टेलिकमप्रति कटाक्ष गरेका थिए।

जन्माष्टमीको अवसरमा श्रीकृष्णसँग सम्बन्धित सन्देश सीआरबीटीमा बजाएको कुराको आलोचना भएकोकोमा आपत्ति व्यक्त गर्दै केही प्रयोगकर्ताले विगतमा अरू धर्म र चाडमा पनि शुभकामना र रोगव्याधि फैलिँदा चेतनामूलक सन्देश पनि बज्ने गरेको स्मरण गराएका छन्। कतिपयले छठलगायत विभिन्न समुदायका चाडपर्वमा सीआरबीटी सुनिन थालेको भन्दै विगतमा प्रशंसा गरेका थिए।

उनले कलर रिङ ब्याक टोनमार्फत् संविधान दिवसलगायत विभिन्न राष्ट्रिय दिवसहरू, विभिन्न चाडपर्वहरू र जनस्वास्थ्यसम्बन्धी सन्देशहरू सम्प्रेषित गर्ने गरिएको बताए।

भट्ट भन्छन्, “सामग्री बनाउने हामीले यहीँबाट व्यवस्था गरेका छौँ। कसैले पैसा तिरेर यस्तो सामग्री सम्प्रेषण गरिदिनुपर्‍यो भन्यो भने हामीले गर्ने गरेका छैनौँ। हामीले प्राधिकरणको निर्देशनका आधारमा मात्रै बजाउने गरेका छौँ।”

उनले उपभोक्ताहरूबाट पनि गुनासो आउने गरेकाले ‘के विषयमा र कुन दिन’ यस्तो टोन बजाउने भन्नेबारे छलफल गरेर एउटा टुङ्गोमा पुग्नुपर्ने आवश्यकता रहेको औँल्याए।

एनसेलले सीआरबीटीलाई लिएर खासै गुनासो सुन्नुनपरेको जनाएको छ। यो वर्षको एप्रिलमा कल सेन्टरमा इस्लाम धर्मावलम्बीहरू चाड रमजानको अवसरमा ‘आईडी ट्यून’ बजाइदिन गरिदिन अनुरोध गर्दै १,१७५ वटा फोन आएको उसले उल्लेख गरेको छ।

एनसेलले आफूले ग्राहकहरूलाई त्यस्ता रिङ टोन व्यक्तिगत रूपमा रोज्न मिल्ने सेवा पनि दिइरहेको उल्लेख गर्दै आफ्नो नेटवर्कमा स्वतः उपलब्ध हुने धूनको विकल्पमा ‘पीआरबीटी सेवा’ लिन सकिने पनि बताएको छ।

सीआरबीटीबारे बेलाबेला अभिव्यक्त हुने गरेका गुनासाबारे बीबीसीको प्रश्नमा एनसेलले सीआरबीटीका लागि हुने अनुरोधहरूको सङ्ख्या घटाउन र राष्ट्रिय सरोकारका विषयमा मात्रै त्यस्ता सन्देशहरू सम्प्रेषण गर्ने व्यवस्था मिलाइदिनका लागि नेपाल दूरसञ्चार प्राधिकरणलाई अनुरोध गरेको जनाएको छ।

दूरसञ्चार प्राधिकरण के भन्छ

नेपाल दूरसञ्चार प्राधिकरणको तथ्याङ्कअनुसार नेपालभरि तीन करोड ५० लाखजति मोबाइल सिम कार्ड वितरण भएको छ।

एनटीसीको सिम लिनेको सङ्ख्या दुई करोड २२ लाखजति र एनसेलको सिम लिनेको सङ्ख्या एक करोड २९.५ लाखभन्दा बढी रहेको प्राधिकरणले चैत महिनामा सार्वजनिक गरेको तथ्याङ्कले देखाउँछ।

दूरसञ्चार प्राधिकरणका निर्देशक सन्तोष पौडेलले सरकारको निर्देशनका आधारमा आफूहरूले निर्णय गर्ने गरेको बताउँछन्।

उनले भने, “हामीले निर्णय गर्ने होइन। हामीलाई यो यो बजाइदेऊ भनेर सम्बन्धित ठाउँबाट आउँछ। त्यो हामीले पठाइदिने मात्रै हो।”

त्यो सम्बन्धित निकाय कुन हो त? पौडेल भन्छन्, “जस्तो बाल दिवसको दिन बालबालिका मन्त्रालय होला, वातावरण दिवस हो भने वातावरण मन्त्रालयले पठाउँछ। चाडपर्वबारे संस्कृति मन्त्रालयले पनि पठाउँछ। हामी त्यसलाई ‘फर्वर्ड’ मात्रै गरिदिन्छौँ।”

प्राधिकरणको भूमिका ‘सहजीकरण’ गर्ने मात्रै भएको र सम्बन्धित सामग्री निर्माणमा आफ्नो कुनै संलग्नता नहुने उनको भनाइ छ।

“जुन सामग्री उताबाट आउँछ, हामीले सहजीकरण गरिदिने मात्रै हो। सबैले बजाइदेऊ, बजाइदेऊ भन्छन्, कतिपय अवस्थामा अपरेटरहरूलाई गाह्रो पनि छ। कतिले लिखित मात्र दिएका हुन्छन्, बोलेर सामग्री तयार पारिदिनुपर्‍यो। उनीहरूको यसमा खर्च पनि छ। पैसा पनि पाउने होइन। गुनासो छ।”

आफ्नो इच्छाबिनै वा अनुमति नलिई त्यसरी सीआरबीटी सुन्न बाध्य हुनुपर्ने अवस्थालाई कतिपय मोबाइल फोन सेवा प्रयोगकर्ताले आफ्नो व्यक्तिगत स्वतन्त्रतामाथिको अतिक्रमणका रूपमा पनि हेर्ने गरेको पाइन्छ।

सञ्चार तथा सूचना प्रविधि मन्त्रालयका सहप्रवक्ता केशवराज सुवेदीले राष्ट्रिय विपत्ति र पर्वहरूमा त्यसरी कलर रिङ ब्याक टोन बजाउन सहजीकरण गर्नका लागि आफूहरूले अनुरोध गर्ने गरेको बताए।

उनी भन्छन्, “नेपाल सरकारले घोषणा गरेका राष्ट्रिय पर्वहरू र विभिन्न खालका विपद्हरूबारे सूचनाहरू सम्प्रेषित गर्नुपर्छ भनेर यस्तो गरिएको हो। त्यसैको आधारमा नेपाल दूरसञ्चार प्राधिकरणले समन्वय गरेर बज्ने हो।”

तर पछिल्लो समय त्यसबारे सञ्चारमाध्यम र सामाजिक सञ्जालमा अभिव्यक्त आलोचनात्मक टिप्पणीहरूलाई समेत आफूहरूले जानकारीमा लिएको सहायक प्रवक्ता सुवेदी बताउँछन्।

उनले थपे, “कसरी सन्देश पनि जाने र सेवाग्राहीलाई अतिरिक्त हैरानी नहुने गरी यो काम गर्न सकिन्छ भन्ने कुरा छलफलकै विषय रहेको छ। यसलाई सम्बोधन गर्ने केही आउला।” BBC Nepali