पाकिस्तानको सबैभन्दा ठूलो प्रान्त छुट्टै देश बनेको घोषणा, मान्यता दिन राष्ट्रसंघमा अपिल

काठमाडौं । पाकिस्तानको सबैभन्दा ठूलो प्रान्त बलुचिस्तानले पाकिस्तानबाट स्वतन्त्रताको घोषणा गरेको छ। महंगी, गरिबी र विदेशी देशहरूबाट आएको ऋण पहिले नै पाकिस्तानको लागि चुनौती हो। तर हालको संकट ठूलो छ र यसले १९७१ पछि फेरि एक पटक देशलाई विभाजनको संघारमा पुर्‍याएको छ।

बलुच नेता मिर यार बलोचले बुधबार औपचारिक रूपमा पाकिस्तानबाट बलुचिस्तानको स्वतन्त्रताको घोषणा गरेका छन्। उनले यसको कारण दशकौंदेखिको हिंसा, बलुचहरूको अपहरण र मानव अधिकार उल्लङ्घनलाई उल्लेख गरेका छन्।

एक्समा एक पोस्टमा मिर बलोचले भने ‘बलुचिस्तानका जनताले आफ्नो राष्ट्रिय निर्णय लिएका छन् र विश्व अब चुप लागेर बस्नु हुँदैन।’ उनले अन्तर्राष्ट्रिय समुदायबाट सहयोगको लागि अपील गरेका छन्।

बलुचिस्तानको स्वतन्त्रताको घोषणा गर्ने बलुचिस्तान राष्ट्रवादी नेता मिर यार बलोच एक लेखक, स्वतन्त्र पत्रकार, मानव अधिकारकर्मी र आजाद बलुचिस्तान आन्दोलनको प्रतिनिधित्व गर्ने व्यक्ति हुन्। उनले पाकिस्तानबाट स्वतन्त्रताको घोषणा मात्र गरेका छैनन्, बलुचिस्तानलाई छुट्टै देशको रूपमा मान्यता दिन संयुक्त राष्ट्र संघलाई बैठक बोलाउन पनि अपील गरेका छन्।

मिर बलोचले बलुचिस्तानको छुट्टै मुद्रा र राहदानीका लागि संयुक्त राष्ट्र संघबाट अर्बौं रुपैयाँको कोष पनि मागेका छन्। यसबाहेक बलुच जनतालाई पाकिस्तानको दमनबाट मुक्त गर्न शान्ति सेना पठाउन पनि अपील गरिएको छ। उनले पाकिस्तानले अब बलुचिस्तानमाथिको आफ्नो कब्जा त्यागेर स्थानीय स्वतन्त्र सरकारलाई सुम्पनुपर्ने माग गरे। यद्यपि यी सामाजिक सञ्जालमा गरिएका दाबीहरू मात्र हुन्, बलुचिस्तान अझै पनि पाकिस्तानको एक हिस्सा हो।

बलुचिस्तानको स्वतन्त्रताको लागि आवाज उठाउने मुख्य संगठन बलुच लिबरेशन आर्मीले पनि आफ्नो सशस्त्र संघर्ष जारी राखेको छ । यही सेनाले मार्च ११ मा क्वेटाबाट पेशावर जाँदै गरेको जाफर एक्सप्रेस रेल अपहरण गरेको थियो। यो रेलमा ४४० जना थिए।

यसपछि पाकिस्तानी सेनाले बलुच लिबरेशन आर्मी विरुद्ध कारबाही गर्यो। दुवै तर्फबाट धेरै मानिसहरू मारिए। बलुच सेनामा ५ हजारभन्दा बढी लडाकुहरू छन्, जसले धेरै पटक पाकिस्तानी सेनालाई निशाना बनाएका छन्, जसका कारण त्यहाँको सरकारले २००६ मा बीएलएलाई आतंकवादी संगठन घोषणा गरेको थियो।

बलुच लिबरेशन आर्मीको नेतृत्व बशीर जेबले गर्छन् जो संगठनमा कमाण्डर इन चीफको पदमा छन्। यसअघि उनी सेनाको कोर कमिटीको हिस्सा थिए। तर पाकिस्तानी सेनाद्वारा काबुलमा असलम बलोचको हत्या पछि २०१८ मा बशीर जेबलाई यस सेनाको कमाण्डर बनाइएको थियो। उनले पदभार ग्रहण गरेपछि बलोच आन्दोलनको आवाज चर्को भएको छ।

यसबाहेक, बलुचहरूको लागि लड्ने अर्को प्रमुख संगठन बलुचिस्तान लिबरेशन फ्रन्ट हो, जुन १९६४ मा जुम्मा खानद्वारा गठन गरिएको थियो। कुनै समय बीएलएफ बलुच आन्दोलनको सबैभन्दा ठूलो संगठन थियो, तर यसका धेरै लडाकुहरू पछि बीएलएमा सामेल भए।

६० को दशकमा गठन भएको यो संगठन पाकिस्तानी सेना विरुद्ध छापामार आक्रमणका लागि परिचित थियो। उसले पाकिस्तानको ग्यास पाइपलाइन र रेलवे ट्र्याकहरूमा आक्रमण गर्छ। यसका साथै फ्री बलुचिस्तान मुभमेन्ट, बलुचिस्तान नेशनल मुभमेन्ट र बलुचिस्तान रिपब्लिकन पार्टी पनि त्यस्ता संगठनहरू हुन् जुन बलुचिस्तानको स्वतन्त्रताको लागि पाकिस्तान विरुद्ध लडिरहेका छन्।

मिर यार बलोच बाहेक याकजेहाती समितिका सदस्य र पेशाले डाक्टर महराङ बलोच पनि आन्दोलनको एक प्रमुख अनुहार हुन्। २००९ मा महाराङका बुबा अपहरणमा परे र दुई वर्षपछि उनको शव फेला पर्यो। त्यस्तै २०१७ मा महराङको भाइको पनि अपहरण भएको थियो । तर विरोध पछि उनको सुरक्षित फिर्ती सम्भव भयो। महराङलाई मार्चमा पाकिस्तान सरकारले पक्राउ गरी जेल हालेको थियो।

बलुचिस्तानले पाकिस्तानको ४० प्रतिशतभन्दा बढी ग्यास उत्पादन गर्छ र यो देशको सबैभन्दा ठूलो प्रान्त हो। यो राज्य तामा र सुन खानीमा पनि धनी छ। पाकिस्तानले यसको फाइदा उठाउँछ तर यसको अर्थतन्त्र अझै पनि ट्रयाकमा फर्किएको छैन। यसबाहेक, बलुच जनताको भाषा र संस्कृति पाकिस्तानको बाँकी भाग भन्दा फरक छ। तिनीहरू बलुची भाषा बोल्छन् जबकि पाकिस्तानमा उर्दू र उर्दू मिश्रित पंजाबी बोलिन्छ।