चीनको प्रजनन दर पहिले नै विश्वव्यापी रूपमा सबैभन्दा कम

काठमाडौं ।  चाइनाको नेशनल बिजनेस डेलीले भर्खरै प्रकाशित गरेको एक रिपोर्टमा यो खुलासा गरिएको छ कि चीन आफ्नो प्रजनन दरमा गम्भीर गिरावटको सामना गरिरहेको छ। चीनको प्रजनन दर गत वर्ष लगभग 1.09 को न्यून रेकर्डमा झरेको छ।

यो डरलाग्दो समाचारले अधिकारी र विशेषज्ञहरूलाई दबाब थपेको छ जसले दम्पतीहरूलाई बढी बच्चा जन्माउन र विवाहलाई बढावा दिन आग्रह गरिरहेका छन्। चीनमा घट्दो जन्मदर र कुल जनसङ्ख्यासँगै सन् २०२२ मा विवाहको सङ्ख्या अहिलेसम्मकै न्यून पुगेको छ। उल्लेखनीय रूपमा, 100 मिलियन भन्दा बढी जनसंख्या भएका देशहरूमा चीनमा सबैभन्दा कम प्रजनन दर रहेको छ।

चिनियाँ अधिकारीहरूले नयाँ जन्ममा आएको कमीलाई सम्बोधन गर्ने प्रयास गरिरहदा चीनले ६० वर्षमा पहिलो पटक जनसंख्या घटेको अनुभव गरेको छ।

चीनको प्रजनन दर पहिले नै विश्वव्यापी रूपमा सबैभन्दा कम थियो। यस प्रवृत्तिको सामना गर्न बेइजिङले आर्थिक प्रोत्साहन र सुधारिएको बाल हेरचाह सुविधाहरू सहित थप जन्महरूलाई प्रोत्साहन गर्न विभिन्न प्रोत्साहन-संचालित उपायहरू ल्यायो।

बाल हेरचाहको उच्च लागत र रोगजारीका अवसरहरूको कमीले गर्दा थुप्रै महिलाहरूलाई बढी बच्चा जन्माउन निरुत्साहित गरेको छ।

चीनले आफ्नो जनसंख्या नीतिमा महत्वपूर्ण परिवर्तन गरेको छ। विशेष गरी घट्दो जन्मदरलाई सम्बोधन गर्न सन् २०२० मा तीन सन्तान नीति लागू गरेको छ। तर, यो कदमले अपेक्षित परिणाम ल्याउन सकेको छैन । जीवनयापन, शिक्षा र स्वास्थ्य सेवाको बढ्दो लागतले दम्पतीहरूलाई बच्चा जन्माउन चुनौतीपूर्ण बनाएको छ।

महिलाको भूमिका पनि विकसित भएको छ, धेरै शिक्षित महिलाहरूले परिवार सुरु गर्ने भन्दा आफ्नो करियरलाई प्राथमिकता दिएका छन्। परिवार र बालबालिकालाई जोड दिने परम्परागत सांस्कृतिक मानदण्डहरू परिवर्तन हुँदैछन्, धेरै व्यक्तिहरू अब आफ्नो व्यावसायिक जीवनमा केन्द्रित छन्।

चीनको जनसंख्या नीतिले बारम्बार विवाद चर्काएको छ। जनसंख्या वृद्धि नियन्त्रण गर्न सन् १९७९ मा लागू गरिएको एक सन्तान नीति इतिहासको सबैभन्दा बहस भएको सामाजिक इन्जिनियरिङ परियोजनाहरूमध्ये एक थियो। यसले जनसंख्या बृद्धिलाई रोकेको भए पनि छोरा प्राथमिकताका कारण महिलाको तुलनामा पुरुष बढी भएको लिंग अनुपातलाई असन्तुलित तुल्यायो। नीति उल्लङ्घन गरेबापत जरिवाना तिर्नका लागि परिवारले गैरकानूनी गतिविधिको सहारा लिए।

३५ वर्षपछि, एक सन्तान नीति खुकुलो पारिएको थियो, यदि एकजना आमाबाबु एक्लो सन्तान भएमा दम्पतीले दुई सन्तान जन्माउन पाउने भए। यद्यपि, यसले अझै पनि बुढ्यौली जनसंख्या र कम हुँदै गएको कार्यबललाई पर्याप्त रूपमा सम्बोधन गर्न सकेन। दुई सन्तान नीतिले गैरकानुनी जन्ममा वृद्धि र परिवारमा आर्थिक तनाव लगायतका आफ्नै समस्याहरू ल्यायो।

पछिल्लो समय जन्मदर बढाउने उद्देश्यले सन् २०२० मा तीन सन्तान नीति ल्याइयो। तर, छोराछोरी हुर्काउनको लागि महँगो खर्चका कारण यो पनि कमजोर भएको छ । चिनियाँ सरकारले यी नीतिहरूबाट उत्पन्न चुनौतीहरूलाई स्वीकार गर्दै तिनीहरूलाई सम्बोधन गर्न कदम चालिरहेको छ।